Διδακτική του Ολοκαυτώματος, Δράσεις έξω απο την τάξη, εκδηλώσεις 2019 & 2020
Η «Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος» καθιερώθηκε με ομόφωνη απόφαση της Βουλής τον Ιανουάριο του 2004 και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 27 Ιανουαρίου, «για να τιμηθεί η μνήμη των χιλιάδων Ελλήνων Εβραίων, που έχασαν τη ζωή τους στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και να εξαρθεί ο ηρωισμός των χριστιανών Ελλήνων, που με κίνδυνο της ζωής τους στην κατεχόμενη Ελλάδα, έσωσαν πολλούς Εβραίους συμπολίτες τους από βέβαιο θάνατο» (ΦΕΚ, Ν.3218/04 και Π.Δ. 31/05).
Η καθιέρωση της ημέρας αυτής ταυτίζεται με την καθιέρωση από τον ΟΗΕ της Παγκόσμιας μέρας για τη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος (United Nations, 2006). Η νομική αυτή κατοχύρωση έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς φορείς να ασχοληθούν όχι μόνο με την ιστορική πλευρά των γεγονότων, αλλά κυρίως με την παιδαγωγική. Έχουν γίνει σειρά εκδηλώσεων, προτάσεων, παρουσιάσεων και έχουν δημοσιευθεί πλήθος άρθρων, βιβλίων και κειμένων για τον τρόπο παιδαγωγικής προσέγγισης του Ολοκαυτώματος και της παρουσίασης ενός τόσο συναισθηματικά φορτισμένου γεγονότος στους σημερινούς μαθητές. Έχουν διατυπωθεί σειρά θεωριών για το τι πρέπει και τι επιτρέπεται να προβάλλουμε στους μαθητές, ποιοι πρέπει να είναι οι στόχοι κάθε διδακτικής πρότασης και τι πρέπει να αποφεύγεται όταν διδάσκουμε για το Ολοκαύτωμα.
Χρονολόγιο εκδηλώσεων για το Ολοκαύτωμα
Λαμβάνοντας υπ΄ όψη τις βασικές αυτές αρχές θα παρουσιαστεί στη συνέχεια μια σειρά εκδηλώσεων που έγιναν στo Λύκειο Χερσονήσου το 2019 και το 2020 και αφορούν εκπαιδευτικούς και μαθητές.
Η παρουσίαση των εκδηλώσεων ακολουθεί χρονολογική σειρά, αφού πραγματικά η μια εκδήλωση ήταν σαν να άνοιγε την πόρτα για την επόμενη και αυτός είναι και ο γενικότερος στόχος μας, να μην γίνονται δηλαδή απλά εκδηλώσεις μνήμης για τα θύματα, αλλά να γίνονται εκδηλώσεις προβληματισμού και ενημέρωσης με στόχο τη διάδοση ιδεών και προτύπων και την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εμπλοκή των μαθητών με το θέμα του Ολοκαυτώματος.
Εκδηλώσεις του 2019
Από το 2015 το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος διοργανώνει μαθητικό διαγωνισμό δημιουργίας βίντεο με θέμα «Το Ολοκαύτωμα και οι Έλληνες Εβραίοι».
Το βίντεο πρέπει να διαρκεί το πολύ έξι λεπτά και να πληρεί μια σειρά τεχνικών προδιαγραφών που καθορίζονται στην προκήρυξη του διαγωνισμού που ανακοινώνεται μέσω του Υπουργείου Παιδείας μέσα στο φθινόπωρο. Η προθεσμία υποβολής των ταινιών είναι ως και τον Ιανουάριο και το έπαθλο του διαγωνισμού είναι ότι τα παιδιά που θα διακριθούν θα ταξιδέψουν στην Πολωνία για να επισκεφθούν το Άουσβιτς. Ο διαγωνισμός δεν αφορά όλες τις διευθύνσεις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας κάθε χρόνο. Το 2018 επιτράπηκε η συμμετοχή από όλες τις διευθύνσεις της Κρήτης, σαν συνέχεια των δράσεων που είχαν προηγηθεί σε Χανιά και Ηράκλειο τα προηγούμενα χρόνια. Το να συμμετέχουν σχολεία της Κρήτης, είναι μια σημαντική επιβάρυνση για το συνολικό κόστος του διαγωνισμού και θελήσαμε να μην αφήσουμε την ευκαιρία που μας δόθηκε ανεκμετάλλευτη.
Ο μόνος περιορισμός του διαγωνισμού είναι ότι οι συμμετέχουσες ομάδες μπορεί να αποτελούνται το πολύ από τρεις μαθητές. Έτσι το Λύκειο της Χερσονήσου πήρε μέρος με δύο ομάδες. Τα βίντεο γυρίστηκαν με την επίβλεψη εκπαιδευτικών (Σφακιωτάκης, Γιγουρτσής) και τελικά η μία ομάδα κέρδισε έπαινο και άρα το ταξίδι στην Πολωνία. Οι μαθητές της ομάδας που ταξίδεψε στην Πολωνία ήταν οι Λουράκης Μαρίνος, Μάρκου Μπρισίλντα και Μάρκου Ντελίσα.
Η ομάδα που συμμετείχε αλλά δεν διακρίθηκε ήταν οι μαθητές Αχινάς Γιάννης, Γιαλιτάκης Γιάννης και Μαραγκάκης Άγγελος.
Μαζί με το Λύκειο της Χερσονήσου διακρίθηκαν και δύο Λύκεια των Χανίων και τα τρία σχολεία (εννιά μαθητές και δύο συνοδοί) βρέθηκαν πρώτα στη Συναγωγή των Χανίων για μια προπαρασκευαστική συνάντηση ώστε να προετοιμαστούν για την «επίπονη» και συναισθηματικά δύσκολη επίσκεψη στην Πολωνία. Στις 6-9 Απριλίου ταξιδέψαμε στο Άουσβιτς μαζί με παιδιά από σχολεία της Αθήνας. Συνολικά στο διαγωνισμό πήραν μέρος πάνω από 300 παιδιά από όλη τη χώρα και τα 120 ταξίδεψαν στην Πολωνία χωρισμένα σε τρεις ομάδες και με όλα τα έξοδα καλυμμένα από τους οργανωτές.
Είναι αυτονόητο ότι το ταξίδι αυτό είχε πολλαπλό παιδαγωγικό αποτέλεσμα. Αρχικά τα παιδιά συνεργάστηκαν και ετοίμασαν μια πρωτότυπη ταινία με τεχνικές ατέλειες αλλά ολοκληρωμένη σεναριακά και θεματικά. Συνεργάστηκαν, δούλεψαν και παρέδωσαν έργο. Η ταινία μας γυρίστηκε στο Ηράκλειο, οπότε και μόνο το να βρούμε χρόνο να έρθουμε όλοι μαζί από τη Χερσόνησο δεν ήταν εύκολο.
Συμμετείχαν σε έναν πανελλήνιο διαγωνισμό και απέσπασαν έπαινο, γεγονός που δεν πίστευαν ότι μπορεί να συμβεί. Άρα απέκτησαν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και βλέποντας τα αποτελέσματα και τις άλλες συμμετοχές παραδέχτηκαν ότι τα σχολεία που βραβεύτηκαν όντως άξιζαν το βραβείο.
Το βίντεο που διακρίθηκε γυρίστηκε στη Στοά Μακάσι και σχολιάζει την έλλειψη οποιασδήποτε μνημειακής αναφοράς στην παρουσία και το τέλος της εβραϊκής κοινότητας στο Ηράκλειο. Το άλλο βίντεο που δεν διακρίθηκε στηρίζεται στη μελοποίηση μέρους του ποιήματος Ταναίς του Σήφη Βεντούρα από τον μαθητή της Α΄ Λυκείου (τότε), Άγγελο Μαραγκάκη, που παρουσίασε τη μουσική του σε εκδήλωση στο Λύκειο Γαζίου, παρουσία του ίδιου του Σήφη Βεντούρα.
Το ίδιο το ταξίδι στο Άουσβιτς είναι μια ανεπανάληπτη εμπειρία, αφού μόνο όταν κάποιος βρεθεί εκεί μπορεί να συλλάβει ένα μέρος του δράματος και να προσπαθήσει να κατανοήσει πτυχές του εγκλήματος .
Παράλληλα δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε την ανθρώπινη επαφή με μαθητές από άλλες πόλεις και άλλα σχολεία, που μας έδωσε αρκετό υλικό σκέψεων και συζητήσεων. Ο διαγωνισμός περιλαμβάνει και μια απολογιστική συνάντηση στην Αθήνα στο Υπουργείο Παιδείας (έγινε στις 9 Μαΐου 2019) , όπου όλοι οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί ανταλλάσσουν εμπειρίες και μοιράζονται σκέψεις και συναισθήματα.
Ο διαγωνισμός είναι μια πρόκληση για κάθε σχολείο. Δίνει ερεθίσματα στους μαθητές να ενεργήσουν, να προσπαθήσουν χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες που τόσο καλά κατέχουν και να επιβραβευτούν αν η δουλειά τους αξίζει.
To 2020 το Λύκειο της Χερσονήσου συμμετείχε ξανά στον ίδιο διαγωνισμό με τους μαθητές Αποκορωνιωτάκη Βαρβάρα, Μαραγκάκη Άγγελο, Πρέντι Πάολα και Τραπιέρη Ειρήνη. Το σχολείο μας και πάλι κέρδισε έπαινο και συνεπώς το ταξίδι στην Πολωνία. Δυστυχώς λόγω της πανδημίας τελικά το ταξίδι δεν πραγματοποιήθηκε.
Στις 8 Νοεμβρίου του 2019 το Λύκειό μας επισκέφθηκε ο ποιητής Σήφης Βεντούρας (ο τελευταίος εν ζωή Εβραίος που γεννήθηκε στην Κρήτη) . Η εκδήλωση έγινε στην αίθουσα τελετών του Λυκείου, όπου οι μαθήτριες Βαρβάρα Αποκορωνιωτάκη, Μπρισίλντα Μάρκου, Ειρήνη Τραπιέρη, έκαναν μια σύντομη παρουσίαση για τη ζωή και το έργο του ποιητή και ο μαθητής Άγγελος Μαραγκάκης παρουσίασε μέρος του ποιήματος του Σήφη Βεντούρα «Τάναϊς» σε δική του μελοποίηση.
Στη συνέχεια ο ποιητής μίλησε στο σύνολο των μαθητών του σχολείου για τη ζωή του και τις περιπέτειες της οικογένειάς του κατά το Ολοκαύτωμα και το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και απάντησε σε ερωτήσεις των μαθητών. Στην εκδήλωση παρούσα ήταν και η κοινωνική ανθρωπολόγος κ. Όλγα Ματθαίου που ερευνά την εβραική μνήμη στην περιοχή του Ηρακλείου.
Εκδηλώσεις του 2020
Τον Φεβρουάριο του 2020 το Γενικό Λύκειο Λιμένος Χερσονήσου συνεχίζοντας μια παράδοση ενασχόλησης με δραστηριότητες σχετικές με το Ολοκαύτωμα διοργάνωσε στους χώρους του μια έκθεση με φωτογραφικό και έντυπο υλικό. Η έκθεση αποτελούνταν από 18 ευμεγέθη πάνελ (74Χ94) που περιείχαν ιστορικά στοιχεία, φωτογραφικό υλικό αλλά και μαρτυρίες θυμάτων και επιζώντων. Τα πάνελ παρουσίασαν με χρονολογική σειρά τα κύρια γεγονότα που οδήγησαν στην προσπάθεια εξόντωσης του ευρωπαϊκού εβραϊσμού από το ναζιστικό καθεστώς. Προβλήθηκαν εικόνες από τη Γερμανία και την κατεχόμενη Ευρώπη, από τα εβραϊκά γκέτο και τα στρατόπεδα εξόντωσης, αλλά και από τη ζωή των επιζώντων.
Σκοπός της έκθεσης ήταν να προκαλέσει την αντίδραση των μαθητών σε φαινόμενα όπως ο αντισημιτισμός, το φυλετικό μίσος και η μισαλλοδοξία. Η έκθεση παρουσίασε όψεις της εβραϊκής ζωής στην Ευρώπη πριν τον πόλεμο, κατά τη διάρκειά του αλλά και μετά από αυτόν. Στόχος μας δεν ήταν να προκληθούν σοκαριστικές εντυπώσεις στους μαθητές, αλλά να παρουσιαστούν οι Εβραίοι ως πρόσωπα με ζωή πριν αλλά και μετά το Ολοκαύτωμα.
Το υλικό της έκθεσης παραχωρήθηκε από το ίδρυμα Yad Vashem της Ιερουσαλήμ και εκτυπώθηκε με έξοδα του σχολείου. Την διοργάνωση της έκθεσης ανέλαβαν ο φιλόλογος κ. Σφακιωτάκης Σταύρος με την αμέριστη ηθική και υλική συμπαράσταση του διευθυντή του Λυκείου κ. Μπάτσου Χριστόφορου. Σημαντική ήταν και η συμβολή των μαθητών του Λυκείου που έχουν συμμετάσχει σε πολλές δράσεις σχετικές με το Ολοκαύτωμα τα τελευταία χρόνια.
Η έκθεση έμεινε ανοιχτή για μια εβδομάδα και έγινε στο διάδρομο του σχολείου , ανάμεσα στις αίθουσες διδασκαλίας. Ξεναγήθηκαν όλοι οι μαθητές του σχολείου (περίπου 170 παιδιά) αλλά και μαθητές των γειτονικών σχολείων μετά από συνεννόηση με τους διδάσκοντες εκπαιδευτικούς. Διατυπώθηκαν εύλογες απορίες από τους μαθητές με κυρίαρχο το ερώτημα που αναγράφεται και σε ένα από τα πάνελ. «Πως ήταν ανθρωπίνως δυνατόν;» να γίνει ένα τέτοιο μαζικό έγκλημα από άνθρωπο ενάντια σε άλλο άνθρωπο.
Μετά την ξενάγηση έγιναν συζητήσεις σε κάθε τάξη και απαντήθηκαν απορίες των παιδιών. Ανάμεσα στις πιο εντυπωσιακές ήταν οι απορίες μαθητών με καταγωγή από άλλες χώρες. Επίμονα ζητούσαν να μάθουν για τη συμμετοχή της χώρας καταγωγής τους στο Ολοκαύτωμα. Αναφέρουμε παραδειγματικά, την ερώτηση μαθήτριας από την Αλβανία «κύριε, στην Αλβανία έγινε κάτι παρόμοιο ; εκεί υπήρχαν Εβραίοι;» ή την ερώτηση μαθήτριας με καταγωγή από την Ουγγαρία «ξέρω πως η Ουγγαρία ήταν σύμμαχος των Ναζί. Οι Ούγγροι συμμετείχαν στο έγκλημα αυτό ;».
Ελπίζουμε η έκθεση ακόμα και μόνο ως οπτικό ερέθισμα να ευαισθητοποίησε τους μαθητές και να τους έκανε να σκεφτούν, να νιώσουν και να συζητήσουν για ένα τόσο δραματικό γεγονός όπως το Ολοκαύτωμα.
Η πανδημία σταμάτησε όσες δράσεις είχαν προγραμματιστεί για το επόμενο σχολικό έτος. Ελπίζουμε με την επιστροφή στην κανονικότητα να μπορέσουμε να συνεχίσουμε πιο ενεργά και με περισσότερη όρεξη …
https://www.jewishmuseum.gr/geniko-lykeio-limenos-chersonisoy/
https://www.cretalive.gr/politismos/ekthesi-gia-olokaytoma-sto-lykeio-hersonisoy
https://www.neakriti.gr/article/politismos/1566558/ekthesi-gia-to-olokautoma-sto-lukeio-hersonisou/
https://www.patris.gr/2020/01/31/mia-ekthesi-gia-to-olokaytoma-sti-chersoniso/
